Psychoterapia egzystencjalna to rodzaj terapii kładący nacisk na stan człowieka jako całości. Terapia ta używa podejścia pozytywnego, które afirmuje ludzkie możliwości i aspiracje wraz z jednoczesnym uznaniem ludzkich ograniczeń. Psychoterapia egzystencjalna dzieli wiele podobieństw z psychologią humanistyczną, psychoterapią doświadczalną, psychoterapią głębi i psychoterapią relacyjną.
CHRONOLOGIA TERAPII EGZYSTENCJALNEJ
Terapia egzystencjalna wywodzi się z filozofii Friedricha Nietzschego oraz Sorena Kierkegaarda. Będąc jednym z pierwszych filozofów egzystencjalnych, Kierkegaard uważał, że ludzkie niezadowolenie może być przemożone przez wewnętrzną mądrość. Nietsche rozwinął później teorię egzystencjalizmu, używając takich idei jak wola mocy i osobista odpowiedzialność. We wczesnych latach 1900-tnych filozofowie jak Martin Heidegger i Jean-Paul Sartre rozpoczęli eksplorację roli dochodzenia i interpretacji w procesie leczenia. Przez kilka kolejnych dekad inni współcześni filozofowie zaczęli uznawać ważność doświadczania w związku z rozumieniem jako metodę osiągania psychologicznego dobrobytu i równowagi.
Otto Rank był jednym z pierwszych terapeutów egzystencjalnych. W połowie XX wieku psychologowie Paul Tillich i Rollo May włączyli terapię egzystencjalną do powszechnego obiegu poprzez swoje dzieła i nauczanie, podobnie jak później Irvin Yalom. To popularne podejście zaczęło wpływać na inne teorie, w tym logoterapię, rozwijaną przez Viktora Frankla, i psychologię humanistyczną. W tym samym czasie, brytyjscy filozofowie rozwinęli egzystencjalizm dzięki założeniu Stowarzyszenia Filadefijskiego (The Philadelphia Association) – organizacji, której celem jest pomoc ludziom w radzeniu sobie z problemami psychicznymi poprzez terapie doświadczeniowe. Inne instytucje reprezentujące teorię egzystencjalizmu to założone w 1998 r. Towarzystwo Analizy Egzystencjalnej (Society for Existential Analysis) i Międzynarodowa Społeczność Terapeutów Egzystencjalnych (International Community of Existential Counselors) utworzona w 2006 r.
„PEWNIKI” PSYCHOTERAPII EGZYSTENCJALNEJ
Psychoterapia egzystencjalna bazowana jest na fundamentalnym przekonaniu, że wszyscy ludzie doświadczają konfliktów intrapsychicznych w związku z interakcją z pewnymi warunkami wpisanymi w ludzką egzystencję, nazywanych pewnikami. Teorie rozpoznają przynajmniej cztery główne egzystencjalne pewniki:
- wolność i związana z nią odpowiedzialność,
- śmierć,
- izolacja,
- brak sensu.
Konfrontacja z tymi pewnikami wypełnia osobę rodzajem lęku, znanym szerzej jako lęk egzystencjalny. Uważa się, że lęk ten redukuje fizyczną, psychologiczną, społecznościową i duchową świadomość, co może prowadzić do poważnych konsekwencji długoterminowych.
Na przykład fakt, że każdy z nas i każdy z naszych bliskich musi umrzeć w jakimś nieokreślonym czasie może być źródłem głębokiego lęku, co może tworzyć pokusę ignorowania rzeczywistości i konieczności śmierci w ludzkiej egzystencji. Jednakże, redukcja świadomości śmierci może prowadzić do niemożności podejmowania decyzji, które w istocie chronią, a nawet wzbogacają nasze życie. Z drugiej strony spektrum, ludzie którzy są nadmiernie świadomi faktu, że śmierć jest nieunikniona mogą być doprowadzeni do stanu nerwicy lub psychozy.
Według terapii egzystencjalnej kluczem jest znalezienie równowagi w byciu świadomym śmierci bez bycia przez nią przytłoczonym. Ludzie utrzymujący zdrową równowagę są zmotywowani, by podejmować decyzje, które pozytywnie wpływają zarówno na ich życie, jak i na życie ich bliskich. Pomimo że ludzie ci mogą nie wiedzieć jaki właściwie będzie efekt ich decyzji, doceniają oni potrzebę podjęcia działania póki są w stanie. W gruncie rzeczy realność śmierci zachęca nas do maksymalnego wykorzystania danych możliwości i do doceniania tego, co się ma.
Tak jak śmierć, zagrożenie izolacją, postrzegany brak sensu życia i duża odpowiedzialność podejmowania zmieniających życie decyzji mogą być źródłem ostrego lęku egzystencjalnego. Według teorii terapii egzystencjalnych sposób w jaki człowiek przetwarza te wewnętrzne konflikty i decyzje, jakie w rezultacie podejmuje ostatecznie zdeterminują obecne i przyszłe losy tej osoby.
AKCEPTACJA I POKONYWANIE LĘKÓW
Psychoterapia egzystencjalna zachęca ludzi nie tylko do zajmowania się przeżywanymi problemami emocjonalnymi poprzez pełne zaangażowanie, ale również do wzięcia odpowiedzialności za decyzje, które przyczyniły się do narastania tych problemów. Pacjenci prowadzeni są w kierunku akceptacji swoich lęków i uczy się ich umiejętności niezbędnych do ich pokonywania poprzez działanie. Dzięki odzyskaniu kontroli nad kierunkiem swojego życia pacjent staje się zdolny do zaplanowania własnej wybranej drogi. Dzięki takiej pracy ludzie często zyskują zarówno poczucie uwolnienia się, jak i zdolność odpuszczenia rozpaczy powiązanej z brakiem znaczenia i sensu. Tym samym psychoterapia egzystencjalna zawiera uczenie pacjentów rozwoju i korzystania z życia oraz przeżywania go z poczuciem zdumienia i ciekawością. Rozwijanie zdolności patrzenia na życie z poczuciem zdumienia może pomóc w postrzeganiu życia jako podróży, a nie próby, jak również w eliminowaniu lęków związanych ze śmiercią.
PROCES TERAPII EGZYSTENCJALNEJ
Psychoterapeuci egzystencjalni nie skupiają się na przeszłości. Zamiast tego pracują z pacjentami nad odkrywaniem i eksploracją wyborów, jakie przed nimi stoją. Terapeuta i pacjent pracują razem przez retrospekcję, by zrozumieć następstwa przeszłych wyborów i przekonań, które do nich doprowadziły. Praca ta używana jest jedynie jako środek, by uzyskać większy wgląd. W terapii egzystencjalnej nacisk położony jest nie na rozwodzeniu się nad przeszłością, a na użyciu jej jako narzędzia do wspierania wolności i odkrytej na nowo asertywności. Poprzez dojście do wniosków, że nie są ani wyjątkowi, ani przeznaczeni do konkretnego celu, pacjenci są w stanie uwolnić się od krępujących „więzów”, które uniemożliwiały im w pełni żyć chwilą. Kiedy to się wydarzy, mogą wtedy uzyskać zdolność bycia prawdziwie wolnymi.
JAK PSYCHOTERAPIA EGZYSTENCJALNA MOŻE POMÓC?
Pacjenci chcący zbadać przyczyny swoich konfliktów wewnątrzpsychicznych i decyzje, które doprowadziły ich do obecnego stanu mogą bardzo skorzystać z terapii egzystencjalnej. Istnieje wiele problemów behawioralnych i psychicznych, które mogą być z sukcesem leczone w tym podejściu. Są nimi między innymi depresja, zaburzenia lękowe, uzależnienia czy stres pourazowy, mający podstawy w doświadczaniu wojny, gwałtu, molestowania seksualnego w dzieciństwie, przemocy i innych doświadczeń zagrażających życiu.
Osoby, które reagują na leczenie zazwyczaj odnajdują sens i celowość w swoim życiu i często doświadczają zwiększonej świadomości siebie, zrozumienia i szacunku do siebie, jak i zwiększonej motywacji. Uświadomienie sobie, że są oni zasadniczo odpowiedzialni za własne wyleczenie często zwiększa prawdopodobieństwo, że pacjenci będą mogli wyjść poza granice sesji terapeutycznej i postrzegać leczenie jako proces terapeutyczny.
Literatura:
- Ackerman, C. (2017, October 9). Existential therapy: Make your own meaning. Positive Psychology Program. Retrieved from https://positivepsychologyprogram.com/existential-therapy/#what
- Center for Substance Abuse Treatment & Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (1999). Treatment improvement protocols (tip) series. No 34. Rockville (MD). Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK64939
- Hoffman, L. (2017). Common misperceptions of existential-humanistic therapy. Retrieved from https://existential-therapy.com/common-misperceptions-of-existential-humanistic-therapy
- Prochaska, J. O. & Norcross, J. C. (2003). Systems of psychotherapy: A transtheoretical analysis, 5th Ed. Pacific Grove, California: Brooks/Cole.
- Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. New York, NY: Basic Books.
Opracowanie i tłumaczenie: Tomasz Berner
Na podstawie https://www.goodtherapy.org/learn-about-therapy/types/existential-psychotherapy, dostęp 10.02.2020 r.